BelRAI beleid en initiatieven

Al in het begin van de jaren 2000 opperden de ministers belast met gezondheidsbeleid, zowel op federaal niveau als in de gemeenschappen en gewesten, het idee om "een uniform beoordelingsinstrument" in te voeren dat de afhankelijkheidsgraad van kwetsbare personen weergeeft.

Het doel was niet alleen om de zaken te vereenvoudigen, maar ook om meer billijkheid en coherentie te garanderen. Men wou een instrument dat de behoeften en "kwetsbaarheid" van deze personen meet en dat kon toegepast worden op verschillende terreinen van het gezondheids- en welzijnsbeleid. Dit was in het bijzonder bedoeld om situaties te vermijden waarin een persoon werd geïdentificeerd als "afhankelijk" voor de toekenning van een specifieke hulp, maar als "valide" werd beschouwd in een andere zorgcontext omdat er verschillende analyseschema's in de verschillende zorg- en hulpgebieden werden gebruikt.

Na een diepgaande analyse van erkende wetenschappelijk onderbouwde instrumenten en schalen, en onderzoek naar praktijken in het buitenland, viel de keuze op de instrumenten die door interRAI zijn ontwikkeld. Die boden verschillende grote voordelen:

• ze houden gelijktijdig rekening met verschillende aspecten van de situatie: fysieke, psychische, sociale en relationele capaciteiten van de beoordeelde persoon
• ze zijn aangepast aan verschillende zorgcontexten en konden daarom zowel voor zorggebruikers in de thuiszorg als voor zorggebruikers in een voorziening of in een ziekenhuis worden gebruikt
• ze bieden een meerwaarde voor de professionals zelf in de vorm van een besluitvormingsinstrument bij het opstellen van een persoonsgericht zorg- en ondersteuningsplan: deze instrumenten geven niet alleen een "score" aan de zorggebruiker, maar genereren ook clinical assessment protocol’s (CAPs) die evenzeer aandachtspunten zijn voor de professionals die verantwoordelijk zijn voor de zorggebruiker.

Op basis daarvan werd in mei 2006 een akkoord gesloten tussen de Belgische autoriteiten en interRAI om de implementatie van deze instrumenten in België te kunnen testen. Het was in eerste instantie belangrijk om ze aan de Belgische context aan te passen: ze in de drie landstalen omzetten in een taal die aan de Belgische context is aangepast zonder aan wetenschappelijke validiteit in te boeten. Tegelijkertijd is er beslist om ze te integreren in een IT-systeem, dat sindsdien "BelRAI" wordt genoemd, om ervoor te zorgen dat de informatie tussen zorgprofessionals kon worden gedeeld.

Ongeveer tien jaar lang werd BelRAI experimenteel gebruikt in het kader van specifieke studies en projecten om de meerwaarde ervan te beoordelen in termen van de kwaliteit van de zorg die aan zorggebruikers werd aangeboden; om de relevantie van de informatie die uit het gebruik ervan voortvloeide te beoordelen; en om na te gaan in welke mate het geautomatiseerde hulpmiddel was aangepast aan de behoeften en de organisatie van de zorg op het terrein.

Hoewel de automatisering van het systeem een echt voordeel is gebleken om de overdracht van informatie tussen zorgverleners te vergemakkelijken, met name wanneer de verblijfplaats van de zorggebruiker verandert (opname in een woonzorgcentrum, opname in of ontslag uit het ziekenhuis, ...) werd toch snel de volgende vraag gesteld: hoe identificeert men de personen voor wie een beoordeling op basis van interRAI-instrumenten echt de moeite waard is?

De Belgische autoriteiten hebben daarom in overleg met interRAI en met de medewerking van wetenschappers die lid zijn van interRAI, de ontwikkeling gefinancierd van een specifiek screeningsinstrument, die binnen BelRAI een "screener" wordt genoemd. Deze screener maakt het mogelijk om op basis van een minimumaantal vragen personen te onderscheiden voor wie een uitgebreide BelRAI-beoordeling gerechtvaardigd is.

In 2018 hebben de federale, regionale en communautaire overheden beslist om een versnelling hoger te schakelen. Een nieuwe, robuustere applicatie "BelRAI 2.0" werd online gezet en beschikbaar gemaakt voor alle professionele zorgverleners in België. Deze nieuwe toepassing beantwoordt aan alle voorwaarden inzake informatieveiligheid (zie beraadslaging van het informatieveiligheidscomité). Tegelijkertijd werd er op 26 maart 2018, een protocolakkoord tussen die verschillende autoriteiten gesloten om de modaliteiten voor de implementatie van BelRAI op grote schaal en de verbintenissen van de verschillende autoriteiten nader te bepalen.

Dit protocol concretiseert de gemeenschappelijke visie op een aantal domeinen zoals:

• de doelstellingen van het BelRAI instrument
• de inhoud van het instrument
• de modaliteiten voor het gebruik van het instrument door de hulp- en zorgverleners in het kader van een zorgrelatie.
• de modaliteiten voor het gebruik van nominatieve BelRAI gegevens buiten een hulp- of zorgcontext
• opleidingen voor professionals om het instrument te gebruiken
• de technische architectuur van BelRAI: databank, webapplicatie, webservices, datawarehouse
• de hosting van de gegevens en van de toepassing
• de governance van het instrument
• de relaties met interRAI
• de strategie bij het beheer en de uitbreiding van BelRAI
• de financiering van de infrastructuur, de vorming, de bijkomende ontwikkelingen, …

Sindsdien wordt er voortdurend verder gewerkt aan verdere verfijning van de instrumenten en geïnvesteerd in bijkomende instrumenten.

In een specifiek onderdeel van BelRAI kunnen software ontwikkelaars alle informatie (cookbook) ontvangen opdat ze de instrumenten inbouwen in de professionele software van zorgverleners en dat de gegevens via de webservice kunnen uitgewisseld worden met de centrale database.

In het kader van persoonsgerichte zorg en vanuit de wet patiëntenrechten heeft de zorggebruiker vanaf januari 2023 ook toegang tot zijn/haar/hun BelRAI-resultaten via MyBelRAI. Op die manier kan de zorggebruiker, zijn/haar/hun mantelzorger of vertegenwoordiger meer betrokken zijn bij de opmaak van een persoonsgericht zorg- en ondersteuningsplan.

In het kader van populatiemanagement zal het meso- en macroniveau geaggregeerde gegevens kunnen raadplegen die kunnen helpen bij de inzet van middelen en het verhogen van de kwaliteit van zorg.

Op deze manieren draagt BelRAI bij tot de meeste doelstellingen binnen de quintuple Aim (5AIM) :

• op termijn de gezondheid van de bevolking verbeteren door telkenmale, vanuit de informatie van BelRAI, op het juiste moment de juiste zorgkeuzes te maken;
• verbeterde ervaren kwaliteit van zorg door de zorggebruiker door, vanuit de informatie van BelRAI, tezamen met de zorggebruiker, beter in te spelen op de noodzakelijke en prioritaire zorg;
• efficiënter gebruik van de beschikbare middelen door, vanuit de informatie van BelRAI, in te zetten op de zorg die nog zal bijdragen tot verbetering of minstens tot het stabiliseren van de levenskwaliteit van de zorggebruiker; goeie zorgafspraken te maken; en unmet en overmet needs te vermijden;
• het verhogen van het welzijn van zorgverleners: door een beoordeling te kunnen maken die rekening houdt met de ganse context van een zorggebruiker; door op basis van de informatie uit BelRAI, binnen het zorgteam zorgafspraken te kunnen maken en het effect ervan te kunnen opvolgen; door informatie te krijgen die de inzet van middelen kan oriënteren en de kwaliteit kan verhogen, en dit (op termijn) vanuit het eigen individueel patiëntendossier, zorgt ervoor dat de zorgverlener nauwer betrokken is bij de holistische en geïntegreerde aanpak van een zorggebruiker.
• sociale rechtvaardigheid en inclusie door specifieke aandacht te besteden aan de meest kwetsbaren en door rekening te houden met de sociale en relationele omgeving van elke persoon bij de beoordeling.

Specifiek gebruik van BelRAI in Vlaanderen

Zoals bepaald in het decreet houdende de Vlaamse sociale bescherming van 18 mei 2018 en het woonzorgdecreet van 15 februari 2019 kiest de Vlaamse regering voor het maximaal aanwenden van BelRAI als eenvormig beoordelingsinstrument. De Vlaamse overheid maakt hiervoor gebruik van het Vlaams IT-platform BelRAI.

Sinds 1 juni 2021 werd de BelRAI Screener in heel Vlaanderen uitgerold voor de diensten voor gezinszorg, de diensten maatschappelijk werk van het ziekenfonds en de Openbare Centra Voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW’s) en Welzijnsverenigingen. De BelRAI Screener brengt de zorgbehoevendheid in kaart en biedt ondersteuning bij het opstellen van een zorg- en ondersteuningsplan op maat. Op basis van de resultaten van de BelRAI Screener wordt tevens bepaald wie al dan niet recht heeft op een zorgbudget in het kader van de Vlaamse Sociale Bescherming. Meer informatie over zorgbudgetten vindt u hier.

Op 1 juni 2022 werd eveneens het Sociaal Supplement ingevoerd bij de diensten voor gezinszorg om de sociale context in kaart te brengen van de persoon met een zorg- en ondersteuningsnood.

BelRAI LTCF (Long Term Care Facilities) werd sinds 1 juni 2023 in de Vlaamse woonzorgcentra ingevoerd. Het gebruik ervan is verplicht in het kader van de opmaak van een woonzorgleefplan voor elke bewoner. Om elk woonzorgcentrum de mogelijkheid te geven om een aangepast implementatieplan uit te werken en BelRAI LTCF in de werking te integreren, krijgt men twee jaar de tijd om het instrument uit te rollen. Uiterlijk tegen juni 2025 zal BelRAI LTCF veralgemeend gebruikt moeten worden voor iedere bewoner in een woonzorgcentrum.

Home care BelRAI

In de toekomst zal het BelRAI Home Care instrument gebruikt worden in het kader van de opmaak van een kwaliteitsvol zorgplan voor de thuiszorgsectoren.

De afname van BelRAI Home Care zal aanbevolen zijn bij een persoon met een complexe zorg- en ondersteuningsnood in de context van thuiszorg.

Om het gebruik van het BelRAI Home Care instrument uit te testen, werd een pilootproject uitgevoerd in 2022 en 2023 in Eerstelijnszone Dender.

Voor meer informatie rond het gebruik van BelRAI in Vlaanderen, zie hier

Specifiek gebruik van BelRAI in Wallonië

Om het gebruik van de BelRAI screener in de opdracht van de Coördinatiecentra voor Thuisverzorging (Centres de Coordination de Soins à Domicile, CCSD) te kunnen opnemen, heeft de Waalse Regering op 11 april 2019 een besluit bekendgemaakt tot wijziging van het reglementair deel van het Waals Wetboek van Sociale Actie en Gezondheid wat betreft de financiering van de erkende coördinatiecentra.

In artikel 3 van dit besluit worden de berekeningscriteria bepaald voor de vereffening van het variabele deel van de subsidie en wordt het volgende vermeld: "Voor de beoordelingsopdracht: elke beoordeling van een nieuwe begunstigde die op basis van de BelRAI screener gedaan wordt, geldt voor één actie (…)".

Specifiek gebruik van BelRAI in de Duitstalige Gemeenschap

Krachtens het decreet van 13 december 2016 gebruikt de "Dienststelle für Selbstbestimmtes Leben (dienst van de Duitstalige Gemeenschap voor zelfbeschikkend leven, DSL)" de BelRAI screener om een ondersteuningsplan (begeleiding) op te stellen voor bejaarden in rust- en verzorgingstehuizen en de toekenning van financiële hulp.

Afhankelijke, al dan niet bejaarde, personen die beroep wensen te doen op een van de aanbiedingen uit dit decreet hebben eerst een attest nodig betreffende de toekenning van een zorgcategorie.